Depremlerin ardından ayakta kalamayan binalar sıkça gündeme gelirken, genellikle gözden kaçan önemli bir detay uzmanlar tarafından yeniden hatırlatıldı: boyasız ve sıvasız binalar kısa sürede içten içe çürümeye başlıyor. İTÜ İnşaat Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yılmaz Akkaya, yapıları korumada ilk savunma hattının dış cephe boyası ve sıva olduğunu belirtti.
Boya ve sıva, binalar i̇çin ne i̇fade ediyor?
Her bina tıpkı bir meyve gibi dış etkilere karşı korunmaya ihtiyaç duyar. Sıva ve boya, bu korumanın kabuğudur. Akkaya’ya göre:
“Sıva fiziksel darbelere karşı bariyerdir. Boya ise karbonatlaşmayı ve su sızıntılarını engelleyerek donatıyı korur.”
2 yıl boyunca boyasız kalan binalar i̇çin alarm çalıyor
Binaların dış cepheleri boyasız kaldığında, çevresel etkilerle beton karbonatlaşmaya başlar. Bu da çelik donatının zamanla paslanmasına yol açar. Paslanan donatılar ise genişleyerek betonu içten çatlatır.
Durum | Etki Süresi | Sonuç |
Boyasız Beton | 1-2 yıl | Karbonatlaşma |
Donatı Pası | 2-5 yıl | Çatlama ve taşıyıcı zayıflığı |
Korozyon | >5 yıl | Yapı yıkımı riski |
1999 depreminde yüzde 67’si bu nedenle yıkıldı
17 Ağustos 1999 depreminde yıkılan binaların yüzde 67’sinde korozyon tespit edildi. Uzmanlar, binalarda en hassas noktaların kolon ve kiriş birleşimleri olduğunu belirtiyor. Bu bölgeler sıklıkla göz ardı ediliyor.
Doğru boya doğru yerde kullanılmalı
Her boyanın aynı koruyucu etkiyi sağlamadığını belirten Akkaya, boyaların özelliklerine göre seçilmesi gerektiğini vurguluyor:
Silikonlu boya: Su itici ve UV dayanıklı (nemli bölgeler)
Silikat bazlı boya: Restorasyonlar için ideal
Fotokatalitik boya: Hava kirliliğine karşı
Elastomerik boya: Çatlakları kapatma ve elastikiyet
‘Sıva ve boya uyumlu olmalı, aksi takdirde yapışmaz’
Betonun görünmeyen düşmanı: Karbondioksit ve klorür
Betonun boşluklu yapısı, havadaki karbondioksit ve klorür iyonlarının donatıya ulaşmasına olanak tanır. Bu da:
Çeliğin paslanmasına,
Betonun çatlamasına,
Taşıyıcı sistemin zayıflamasına neden olur.
Bodrum ve derz bölgeleri özellikle korunmalı
Sızıntılar, UV etkileri, yanlış boru kullanımları yapının bodrumdan çatıya kadar her yerinde korozyona yol açabilir. Elastik derz dolguları, yalıtım örtüleri, pas önleyici boyalar bu bölgelerde kullanılmalı.
Yıkımın sessiz nedeni: Boyasızlık
“Korozyon bir binanın ölüm fermanıdır,” diyen Akkaya, dış cephe korumasının hayati olduğunu belirtiyor. Rengarenk binalar sadece estetik değil, aynı zamanda hayati bir önlemdir.
1. Boyasız bir bina ne kadar sürede çürümeye başlar?
Kaliteye bağlı olarak 1-2 yıl içinde korozyon süreci başlar.
2. Sadece boya yeterli koruma sağlar mı?
Hayır, boya ile birlikte sıva da gereklidir.
3. Betonarme yapılarda hangi boya türü tercih edilmeli?
Nemli bölgelerde silikonlu, restorasyonlarda silikat bazlı, yoğun kirli ortamlarda fotokatalitik boyalar tercih edilir.
4. Korozyon binayı nasıl etkiler?
Donatılar paslandığında genişler, bu da betonu çatlatır ve taşıyıcı sistem zayıflar.
5. 1999 depreminde bu neden kaç binada görüldü?
Yıkılan binaların %67’sinde ileri seviye korozyon tespit edilmiştir.
6. Korunmasız bölgeler hangileridir?
Kolon-kiriş birleşimleri, derzler, bodrum duvarları ve çatı parapetleri korunmasız kalırsa yüksek risk taşır.