Aydın’da Açan ‘gizemli Hazine’ Tülüşah çiçeği: Dokunmak Bile 557 Bin TL

Aydın’ın Kuşadası ilçesinde, dünyada sadece bu bölgede yetişen endemik Tülüşah çiçeği yeniden çiçek açtı. IUCN tarafından “Çok Tehlikede” (CR) kategorisinde değerlendirilen bu nadir bitki türünü koparanlara 557 bin 212 TL para cezası uygulanıyor.

Türkiye’nin endemik bitki hazineleri arasında özel bir yere sahip olan Tülüşah çiçeği, 2025 yılının ilk aylarında Aydın’ın Kuşadası ilçesinde yeniden doğayla buluştu. Bilimsel adı Rhaponticoides mykalea olan bu nadir tür, dünya üzerinde sadece bu coğrafyada yaşıyor.

Tülüşah nedir? Neden bu kadar değerli?

Adını Dilek Yarımadası Milli Parkı’nın da bulunduğu Samson Dağları’nın antik ismi Mykale’den alan Tülüşah, “Aydın Gaşağı” olarak da biliniyor. Bu endemik bitki, Türkiye’nin 3 bin endemik bitki türü arasında en nadir olanlarından biri.

IUCN sınıflandırması ve tehlike durumu

Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN) Tehlike Kategorisi’nde ‘CR’ (Çok Tehlikede) olarak belirlenen Tülüşah, çok yakın gelecekte yok olma riski taşıyan türler arasında yer alıyor. Bu sınıflandırma, bitkinin dünya genelinde kritik seviyede azaldığını gösteriyor.

2025 yılında çiçeklenme dönemi

Bu yıl ilk olarak imar planlarında park alanı olarak ayrılan ve belediyelerin sorumluluğundaki zeytinliklerde çiçek açan Tülüşah, doğa severler için büyük bir sevinç kaynağı oldu.

Yayılım alanları ve gözlem noktaları

Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği (EKODOSD) Başkanı Bahattin Sürücü’nün açıklamalarına göre, Tülüşah, yoğun olarak görüldüğü Yaylaköy’den başlayarak, denize doğru uzanan Soğucak eteklerine kadar yayılım gösteriyor.

Tülüşah’ın görüldüğü başlıca bölgeler:

Yaylaköy çevresi

Soğucak sırtları

Davutlar yolu

İkiçeşmelik mevkii

Taşocağı yolu

Güvercinada

Hukuki koruma ve ceza sistemi

2025 yılı güncel ceza miktarları

Tülüşahların koparılması, yaşam alanlarının tahrip edilmesi ve zarar verilmesi halinde 557.212 TL para cezası bulunmaktadır. Bu ceza miktarı, 2025 yılı yeniden değerleme oranına göre güncellenmiştir.

Yasal çerçeve ve uygulama

Türkiye’de endemik bitkilerin korunması Çevre Kanunu kapsamında düzenleniyor. Nesli tehdit veya tehlike altında olan bitkileri koparan ve yurt dışına çıkaranlara, Çevre Kanunu gereğince idari para cezası uygulanıyor.

Tür koruma eylem planı ve resmi çalışmalar

Tülüşahların Aydın Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan Tür Koruma Eylem Planı kapsamında izlenip korunduğunu belirten uzmanlar, resmi koruma çalışmalarının devam ettiğini vurguluyor.

Kurum koordinasyonu

Sitelerin arasında kalan bitkilerin zarar görmemesi için ilgili belediyelere ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü’ne bilgi verildi. Bu koordinasyon, bitkinin korunması açısından kritik önem taşıyor.

Geçmişte yaşanan kayıplar ve tehditler

Yapılaşma kaynaklı zararlar

Plan öncesinde yapılaşma ve dolgu çalışmalarıyla bazı alanlardaki bitkilerin tamamen yok olduğuna dikkat çeken uzmanlar, benzer hataların tekrar edilmemesi gerektiğini vurguluyor.

Mevcut tehditler

Kontrolsüz yapılaşma

Tarım arazilerinde yanlış tanımlama

İklim değişikliği etkileri

Turizm baskısı

Bilinçsiz doğa yürüyüşleri

Botanik turizmi ve ekonomik değer

Yeni turizm fırsatları

Endemik tülüşahların Haziran ayında çiçeklenerek görsel bir şölene dönüşmesi ise dünya genelinde yaygınlaşmaya başlayan botanik turizmi açısından da önemli bir yer tutmaya başladı.

Sürdürülebilir turizm potansiyeli

Kuşadası’nın turizm çeşitliliğine katkı sağlayacak botanik turizmi, hem ekonomik değer yaratacak hem de koruma bilincini artıracak.

Koruma i̇çin alınması gereken önlemler

Acil tedbirler

Uzmanlar şu önlemlerin alınmasını öneriyor:

Fiziksel Koruma:

Bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar dikilmesi

Alanda güvenlik önlemlerinin artırılması

Erişim kontrolü sağlanması

Yasal Düzenlemeler:

İmar plan notlarına türün varlığının işlenmesi

Proje onaylarında ekolojik değerlendirme zorunluluğu

Yaşam alanı koruma statüsünün güçlendirilmesi

Uzun vadeli strateji

Endemik bitkinin kalanlarının yok olmasını önlemek için antropojenik etkilerden olumsuz etkilenmemesi, gerekli koruma tedbirlerinin alınması gerekiyor.

Türkiye’nin endemik bitki zenginliği

Ulusal ve uluslararası karşılaştırma

Türkiye’de 3 bine yakını endemik olmak üzere, yaklaşık 11 bin bitki türü yetişiyor. Avrupa ülkelerinde kayıtlı olan endemik bitki türlerinin toplamı 2 bin 750 iken bu rakam, tek başına Türkiye’de 3 bini buluyor.

Coğrafi avantajlar

Türkiye’nin bu zenginliği, üç kıta arasındaki konumu ve çeşitli iklim özelliklerinden kaynaklanıyor. Bu özellik, Tülüşah gibi endemik türlerin ortaya çıkmasını sağlayan temel faktörler arasında yer alıyor.

Gelecek nesillere miras

Tülüşah çiçeği, sadece Aydın’ın değil, Türkiye’nin ve dünyanın doğal mirası. Bu nadir türün korunması, gelecek nesillere bırakacağımız en değerli hediyelerden biri olacak.

Sürdürülebilir koruma vizyonu

Uzmanlar, Tülüşah’ın korunmasının sadece yasal cezalarla değil, toplumsal bilinçle de desteklenmesi gerektiğini vurguluyor. Her vatandaşın bu konuda sorumluluk alması, türün geleceği açısından kritik önem taşıyor.

Tülüşah çiçeğinin yeniden çiçek açması, doğa koruma çalışmalarının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha hatırlatıyor. 557 bin TL’lik ceza, sadece caydırıcı bir önlem değil, aynı zamanda bu nadir türün değerinin bir göstergesi.

Sputnik Türkiye.