Evren neden var? Bu soru, yalnızca felsefenin değil, modern fiziğin de en zor ve en büyüleyici sorularından biri. Gökbilimciler, galaksilerin nasıl oluştuğunu, yıldızların nasıl doğduğunu anlatabiliyor; ancak neden “bir şey”in, “hiçbir şey”e galip geldiği bilinmiyor. Şimdi ise bu soruya yanıt arayan bilim insanları, çözümü yeryüzünün derinliklerinde arıyor.
ABD’nin Illinois ve Güney Dakota eyaletleri arasında yer altından gönderilecek atom altı parçacıklarla yürütülecek Derin Yeraltı Nötrino Deneyi (DUNE), belki de Evren’in neden var olduğuna dair ilk somut ipuçlarını verebilir.
Yaklaşık 1500 metre derinlikte, devasa mağaralar kazıldı. Bu mağaralar, yerin yüzeyinden gelen radyasyon ve elektromanyetik gürültüden arındırılmış durumda. İçeride kurulacak olan dedektörler, nötrino adı verilen hayalet benzeri parçacıkların davranışlarını inceleyecek.
Neden Nötrinolar?
Evren’in doğumunda eşit miktarda madde ve antimadde oluştuğu düşünülüyor. Teoriye göre bu ikisi birbirini tamamen yok etmeli ve geriye hiçbir şey kalmamalıydı. Ama öyle olmadı. Buradayız. Gezegenler, yıldızlar, insanlar… Her şey maddenin var olduğunu gösteriyor. Peki antimadde neden yok oldu?
Bilim insanları, cevabın nötrinolar ve karşıtları olan anti-nötrinolar arasındaki farkta gizli olduğuna inanıyor. Illinois’de üretilen nötrino ışınları yerin altından tam 1300 km uzaklıktaki Güney Dakota’daki detektörlere gönderilecek. Bu yolculuk sırasında parçacıkların geçirdiği değişimler, madde ile antimadde arasındaki farkı ortaya çıkarabilir.
Eğer nötrinolarla anti-nötrinolar farklı davranıyorsa, bu asimetri maddenin neden galip geldiğini açıklayabilir. Yani Evren’in neden hala var olduğunu…
30 Ülkeden 1400 Bilim İnsanı
DUNE projesi sadece ABD’nin değil, 30 ülkeden 1.400 bilim insanının katıldığı dev bir işbirliği. Onlarca yıl sürebilecek bu deneyin sonucunda insanlık belki de ilk kez “neden varız?” sorusuna bilimsel bir yanıt verebilecek.
Evren’in kökenine dair bu büyük arayışta gözler artık yerin 1500 metre altında… Belki de cevaplar, yıldızlarda değil, toprağın altında gizli.