Teksas Üniversitesi Austin’deki Kozmik Sınır Merkezi liderliğinde uluslararası bir astronom ekibi, şimdiye kadar tespit edilen en uzak kara deliği keşfetti. Astrophysical Journal’da yayınlanan araştırmaya göre CAPERS-LRD-z9 adı verilen galakside James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ile bulunan bu kara delik, Büyük Patlama’dan 500 milyon yıl sonra, yani evrenin şimdiki yaşının sadece yüzde 3’ü kadar olduğu bir dönemde varlığını sürdürüyor. Bu, uzmanlara göre evrenin 13.3 milyar yıl önceki yapısını ve evrimini incelemek için eşsiz bir fırsat sunuyor.
Spektroskopi ile kara delik tespiti Çalışmanın ortak yazarı ve Kozmik Sınır Merkezi direktörü Steven Finkelstein, “Daha uzak adaylar bulunmuş olsa da, bir kara deliğin kendine özgü spektroskopik imzasını henüz tespit edememiştik” şeklinde konuştu.
Küçük kırmızı noktalar ve sırları
CAPERS-LRD-z9, evrenin ilk 1.5 milyar yılında görülen ve “Küçük Kırmızı Noktalar” olarak da bilinen yeni bir galaksi sınıfının parçası. Bu galaksiler, kompakt yapıları, kırmızı renkleri ve beklenmedik parlaklıklarıyla dikkat çekiyor. Finkelstein, “Küçük Kırmızı Noktalar, JWST’nin erken verilerinde büyük bir sürprizdi. Hubble Uzay Teleskobu ile görülen galaksilere hiç benzemiyorlar. Şimdi bunların ne olduğunu ve nasıl oluştuklarını anlamaya çalışıyoruz” dedi.
CAPERS-LRD-z9, bu galaksilerin parlaklığının süper kütleli kara deliklerden kaynaklandığına dair kanıtları güçlendiriyor. Uzmanlara göre, normalde böyle bir parlaklık, çok sayıda yıldızın varlığını işaret ediyor, ancak bu galaksiler, evrenin bu kadar erken bir döneminde bu kadar büyük bir yıldız kütlesine sahip olamaz. Kara delikler ise yuttukları materyalleri sıkıştırıp ısıtarak muazzam bir ışık ve enerji üretiyor. Bu galaksideki kara deliğin varlığı, Küçük Kırmızı Noktalar’ın parlaklığı ile kara delikler arasındaki bağlantıyı doğruluyor.
‘Düşündüğümüzden çok daha hızlı büyüyorlar’
Galaksinin kırmızı renginin, kara deliği çevreleyen kalın bir gaz bulutundan kaynaklanıyor olabileceği düşünülüyor. Bu bulut, ışığı daha kırmızı dalga boylarına kaydırıyor. Taylor, “Bu tür gaz bulutlarını diğer galaksilerde de gördük. Bu nesneyi diğer kaynaklarla karşılaştırdığımızda, tam bir eşleşme bulduk” ifadelerini kullanıyor.
Galaksideki kara delik, güneşin kütlesinin 300 milyon katına kadar ulaşıyor ve galaksinin yıldız kütlesinin yarısına eşit. Bu, süper kütleli kara delikler arasında bile oldukça büyük bir yapı. Finkelstein, “Bu, erken kara deliklerin düşündüğümüzden çok daha hızlı büyüdüğüne ya da modellerimizin öngördüğünden çok daha büyük kütlelerle başladığına dair artan kanıtlar sunuyor” dedi. Ekip, kara deliğin bulunduğu galaksiyi daha ayrıntılı incelemek için JWST ile daha yüksek çözünürlüklü gözlemler yapmayı planlıyor. Bu, galaksinin ve erken evrendeki kara deliklerin evriminin anlaşılmasına katkı sağlayabilir.