Bulut tohumlama, atmosferdeki bulutlara kimyasal veya doğal parçacıklar göndererek yağış oluşumunu artırmayı hedefleyen bir meteorolojik müdahale yöntemi. En yaygın kullanılan maddeler gümüş iyodür, tuz kristalleri ve kuru buz olarak bilinir. Amaç, bulutun içindeki su damlacıklarının büyümesini ve yoğunlaşarak yağmur veya kar olarak düşmesini sağlıyor.
Bulut tohumlama nasıl yapılır?
Bulut tohumlama işlemi çoğunlukla iki yöntemle uygulanır:
Uçakla tohumlama
Uçaklar belirlenen bulutların içine girerek gümüş iyodür ya da tuz kristalleri püskürtür.
Yer destekli tohumlama
Roketler veya özel jeneratörler aracılığıyla atmosfere parçacık salınır.
Bu parçacıklar bulut içindeki nemin yoğunlaşmasını artırarak yağışa dönüşmesini teşvik eder.
Neden i̇htiyaç duyuluyor?
Kuraklık, özellikle Orta Doğu, İran, Türkiye ve Kuzey Afrika gibi su stresi yüksek bölgelerde giderek şiddetleniyor.
İran, su kaynaklarının kritik seviyeye gelmesi üzerine bulut tohumlama teknolojisini geniş kapsamlı kullanmayı planladığını açıkladı.
Uzmanlara göre bu yöntem:
Kuraklıkla mücadelede geçici bir çözüm,
Yeraltı su kaynaklarını desteklemek için tamamlayıcı bir yöntem,
Tarım bölgelerinde yağış artırma potansiyeli sunuyor.
Türkiye bulut tohumlama yapıyor mu?
Türkiye, bulut tohumlama teknolojisini yıllardır sınırlı ölçekte kullanıyor.
Özellikle:
İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
İzmir ve Ankara’da bazı özel projeler,
Tarımsal bölgelerde valilik destekli uygulamalar
daha önce yer yer bulut tohumlama çalışmaları yürüttü.
Ancak Türkiye’de 2025 yılında yaşanan şiddetli kuraklık, barajların kritik seviyelere inmesine yol açınca bu teknoloji yeniden tartışma konusu oldu.
DSİ ve AFAD kaynaklarına göre Türkiye’nin 2025 için ulusal ölçekte geniş kapsamlı bir bulut tohumlama programı bulunmasa da, Meteoroloji Genel Müdürlüğü konu üzerinde teknik fizibilite çalışmalarına devam ediyor.
Yöntemin etkililiği tartışılıyor
Uzmanlar, bulut tohumlamanın:
Yüzde 10 ila yüzde 20 arasında yağış artırabileceğini
ancak kesin bir çözüm olmadığını
vurguluyor.
Ayrıca yöntemin iklim krizinin temel nedenlerini çözmediği, yalnızca kısa vadeli bir rahatlama sunduğu belirtiliyor.
Türkiye i̇çin ne anlama geliyor?
2025 kuraklığı, Türkiye’nin su politikalarını yeniden gözden geçirdi. Bulut tohumlama, özellikle:
İç Anadolu,
Güneydoğu,
Ege’nin iç kesimleri
için bir alternatif çözüm olarak değerlendiriliyor. Ancak kalıcı çözümün su yönetimi, tarımsal modernizasyon ve iklim adaptasyonu ile mümkün olacağı belirtiliyor.