İsrail Saldırıları Sonrası İran’da Düzensiz Afgan Göçmenlerin Sınır Dışı Edilmesi Hız Kazandı

Sovyetler Birliği’nin 1979’da Afganistan’ı işgalinin ardından İran’a doğru başlayan Afgan mülteci akını, ABD işgali, iç savaşlar ve istikrarsızlık nedeniyle yaklaşık 46 yıldır devam ediyor. Özellikle son yıllarda güvenlik, siyasi ve ekonomik sorunların yaşandığı Afganistan’dan İran’a yoğun düzensiz göçmen girişi oldu. İranlı yetkililer, ülkede yaklaşık 6 milyon Afgan bulunduğunu ve bunlardan 2 milyonu aşkın kişinin ülkede izinsiz ikamet ettiğini belirtiyor.

Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, geçen yıl seçim kampanyası sürecinde düzensiz göçmenlerin ülkede uyuşturucu ve istihdam gibi ciddi sosyal zararlara yol açtığını ve bu sorunu çözeceklerini söyledi.

İran, 2023’te düzensiz göçmenlere karşı politikalarını sıkılaştırmaya başladı

Öte yandan İran, düzensiz göç akınını engellemek için 2023’te ülkenin doğu sınırlarına yaklaşık 900 kilometre uzunluğunda duvar örmeye başladı.

Bu süreçten sonra İran’da izinsiz yabancı uyrukluların ülkelerine geri gönderilmesi çalışmaları hız kazandı ve devam ediyor. 2023’te kimlik belgesi veya yasal bir belgesi olmayan 450 bin kişi sınır dışı edildi. Buna rağmen bunlardan bir kısmının geri döndüğüne işaret eden önceki İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi, Ekim 2023’te yaptığı açıklamada, “Yasa dışı göçmenler ülkeyi terk etmelidir. Geri gönderilen ve daha sonra tekrar ülkemize geri dönen göçmenlerle baş etmek için de daha güçlü bir mekanizmaya ihtiyacımız var.” ifadelerini kullandı.

Daha sonra Ağustos 2024’te açıklama yapan İçişleri Bakanı İskender Mumini, yasa dışı yollarla ülkeye giriş yapan düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilmesinin öncelikleri arasında yer aldığını söyledi.

İran Emniyet Teşkilatı Genel Komutanı Tuğgeneral Ahmed Rıza Radan da Eylül 2024’te ülkedeki düzensiz göçmenlerin sayısının belirlendiğini ve yıl sonuna kadar (21 Mart 2025) 2 milyon izinsiz yabancı uyruklunun ülkeden sınır dışı edileceğini bildirdi.

İçişleri Bakanlığı Yabancı Uyruklular İşleri Merkezi Başkanı Nadir Yarahmedi de Aralık 2024’teki açıklamasında ülkeye izinsiz giriş yapan kişilerin en kısa sürede İran’ı terk etmesi gerektiğini söyledi. Bunun ardından izinsiz yabancı uyrukluların ülkelerine dönmesi için son tarih, 6 Temmuz 2025 olarak açıklandı. Bu tarihten sonra belgesi olmayan göçmenlerin polis tarafından yakalanarak sınır dışı edileceği bildirildi.

Bazı yabancı uyrukluların İsrail adına çalıştığı iddiası

Diğer yandan İsrail ile İran’ın 13 Haziran’da başlayan karşılıklı saldırıları sırasında İsrail, İran’ın içinde sabotaj ve terör operasyonları gerçekleştirdi. AA muhabirinin yetkililerinden aldığı bilgiye göre, bu süreçte bini aşkın kişi İran güvenlik güçleri tarafından İsrail adına çalışmak suçlamasıyla gözaltına alındı. Mossad adına casusluk yaptığı iddia edilen kişilerin bir kısmının, yasa dışı yollardan ülkeye giriş yapan Afganistan vatandaşları olduğu yönünde bilgiler de ülke medyasına yansıdı.

Ülke medyasında, bu kişilerin bir kısmı 2021’de Amerikan güçlerinin Afganistan’dan çekilmesi ve Taliban’ın başkent Kabil’i ele geçirmesinin ardından Kabil Havaalanı’ndan kaçamayan, daha sonra ise Avrupa’ya ulaşma umuduyla İsrail istihbaratının tuzağına düşen bireyler olarak tanımlandı.

Yıl başından bu yana 700 bin, haziranda ise 256 bin Afgan ülkesine döndü

Bu gelişmelerin ardından İran, düzensiz Afgan göçmenlere yönelik kitlesel sınır dışı operasyonlarını artırdı. Rezevi Horasan Valiliği, İran’da yıl başından 21 Mart tarihine kadar 490 bin Afgan’ın ülkelerine döndüğünü açıkladı.

Öte yandan, Birleşmiş Milletler Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 30 Haziran’da yayımladığı raporunda, 1 Ocak’tan bu yana İran’dan ülkelerine dönen Afgan sayısının 700 bini aştığını duyurdu. Örgüt bunların büyük bölümünün ülkeden zorla gönderildiği tespitine yer verdi.

Raporda, yalnızca haziran ayında 256 bin kişinin Afganistan’a döndüğü, bunların yüzde 99’unun belgesiz kişilerden oluştuğu ifade edildi.

İran’ın doğusundaki Rezevi Horasan eyaletinin Afganistan sınırındaki Taybad ilçesi Kaymakamlığı da 22 Haziran-1 Temmuz arasında 140 bin izinsiz Afganistan vatandaşının ülkelerine gönderildiğini ve 1 Temmuz’da 21 bin 50 Afgan’ın Dogarun Sınır Kapısı’ndan geçtiğini bildirdi.

Rezevi Horasan Valiliğinin verilerine göre, eyalette oturma iznine sahip 396 bin Afganistan vatandaşı bulunurken 300 bin Afgan kaçak statüde. Bunlardan büyük çoğunluğu ise eyaletin yönetim merkezi Meşhed kentinde bulunuyor.

İranlı yetkililer, sınır dışı işlemlerinin ardında yatan temel nedenin güvenlik kaygıları olduğunu belirtiyor. İçişleri Bakanı Mumini, 27 Haziran’da devlet televizyonunda katıldığı bir programda, özellikle son 2-3 yılda ülkeye giren bazı Afganların İsrail’in saldırıları sırasında kaos çıkarma planının bir parçası olarak İran’a girdiğinin tespit edildiğini söyledi. Saldırıların ardından bazı Afganların sabotaj ve casuslukla suçlanması ülkedeki düzensiz göçmenlere yönelik kamuoyu baskısını da artırdı.

Bununla birlikte, yasa dışı yabancı uyrukluları izinsiz çalıştıran işletmelere de para cezaları uygulanmaya başlandı.

İranlı milletvekili: “Bugün ülkeye yasa dışı yabancı uyrukluların girmesinin darbesini yedik”

İran Meclisi İçişleri Komisyonu Sözcüsü Veliyullah Beyati, bazı yabancıların İsrail adına sabotaj ve casusluk faaliyetlerindeki rolüne ilişkin 3 Temmuz’da yaptığı bir konuşmasında, ülkede 2 milyondan fazla kaçak yabancı uyruklunun bulunmasının “kabul edilemez” olduğunu ifade ederek, “Bugün ülkeye yasa dışı yabancı uyrukluların girmesinin darbesini yedik. Düşmanın bundan azami şekilde yararlandığını gözlemledik.” dedi.

Beyati, “Bugüne kadar bu sayıda izinsiz vatandaşın ülkeye girmesine izin vermek doğru değildi ve ilgili yetkililer ve bu izni verenler hesap vermeli. Ülkemizde neden 2 milyondan fazla izinsiz yabancı vatandaş olsun? Ne yazık ki hala her gün ülkeye giriş yapıyorlar.” ifadelerini kullandı.

Ayrımcılık endişesi

İran medyasındaki bazı sesler ise kitlesel sınır dışı uygulamalarının göçmenler arasında ayrımcılığa yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Bununla ilgili bin 300’den fazla İran ve Afganistan vatandaşı aktivist tarafından kaleme alınan mektupta, sınır dışı işlemlerinin sona erdirilmesi çağrısında bulunuldu.