Bazen bir şarkının tek bir notası, vücudunuzda fiziksel bir tepkiye yol açar: tüyler diken diken olur, hafif bir ürperti dalgası geçer ve bir anlığına her şey durur gibi hissedersiniz. İşte bu, bilim dünyasında ‘frisson’ olarak adlandırılıyor.
Fransızca kökenli bu kelime, ‘titreme’ ya da ‘ürperti’ anlamına geliyor. Ama burada bahsedilen, üşümekle ya da korkmakla gelen sıradan bir his değil. Bu, müziğin -ve bazen şiir, sanat ya da doğa gibi estetik deneyimlerin- insanda yarattığı derin duygusal bir coşkunun fiziksel yansıması.
Bilim insanlarına göre frisson, beynin ödül sistemiyle yakından ilişkili. Araştırmalar, bu hissin yaşandığı anlarda dopamin seviyelerinde artış olduğunu, yani beynin tıpkı lezzetli bir yemek yemek ya da sevdiğiniz biriyle vakit geçirmek gibi ‘ödül’ olarak gördüğü şeylere benzer bir tepki verdiğini gösteriyor.
Daha da ilginci, bu deneyimi sık yaşayan insanların beyninde işitsel ve duygusal merkezler arasında daha güçlü bir bağlantı olduğu bulunmuş. Yani müziği sadece dinlemiyor, onu hissediyor, adeta bedeninde yaşıyorlar.
Peki kimler daha çok ‘frisson’ yaşıyor?
Kişilik özellikleri burada devreye giriyor. ‘Deneyime açıklık’ olarak bilinen ve yeni fikirlere, sanata, farklı duygulara açık olmayı tanımlayan kişilik özelliğine sahip bireylerin bu hissi daha sık yaşadığı gözlemlenmiş.
Frisson’un sırrı hala tam olarak çözülmüş değil. Ama bilim insanlarına göre bir şey kesin: Bir melodiyle irkiliyorsanız, duygularınız vücudunuza tercüme olmuş demektir. Bu da müziğin ne kadar güçlü, insan zihninin ne kadar derin olduğunu bir kez daha gösteriyor.