Parşömenler, ilk olarak 20. yüzyılın ortalarında Kumran mağaralarında keşfedilmişti. MÖ 3. yüzyıldan MS 2. yüzyıla kadar tarihlendirilen bu metinler, yasal belgelerden İbranice İncil’in bölümlerine kadar uzanan içerikler barındırıyor.
Hollanda Groningen Üniversitesi’nden Prof. Mladen Popovic’in öncülüğünde yürütülen çalışmada, 30 farklı el yazması örneği radyokarbon yöntemiyle analiz edildi. Bu örneklerin dört farklı bölgeden toplandığı ve yaklaşık beş yüzyıllık bir zaman dilimini kapsadığı belirtildi. Araştırmacılar, bu kez önceki çalışmalarda dikkate alınmayan hint yağı kalıntılarını temizleyerek daha doğru sonuçlar elde etti.
27 belgenin tarihini belirlediler
Çalışma sonucunda 27 örneğin başarılı şekilde tarihlendiği, ikisinin daha genç, çoğunun ise önceki tahminlerden daha eski olduğu belirlendi. Ayrıca, Haşmonay ve Hirodes dönemlerine ait farklı yazı stillerinin, düşünüldüğünden çok daha uzun süre birlikte kullanıldığı ortaya çıktı. Daniel kitabından ayetler içeren 4Q114 el yazmasının da geleneksel tahminlerden daha eski olduğu saptandı.
Yapay zekadan yardım aldılar
Araştırmacılar, “Enoch” adını verdikleri bir yapay zeka modeli geliştirdi. Ekip bu modeli, 24 radyokarbonla tarihlenmiş el yazmasının dijital mürekkep izleri ve yaş bilgileriyle eğitti. Enoch, doğrulama aşamasında vakaların yüzde 85’inde radyokarbon sonuçlarıyla örtüşen tahminlerde bulundu.
Model, henüz radyokarbonla tarihlendirilmemiş 135 el yazmasına da uygulandı. Bu metinlerin yüzde 79’u uzman paleografların değerlendirmeleriyle tutarlı şekilde tarihlendirildi.
Prof. Popovic, bu yöntem sayesinde karbon testine gerek kalmadan çok sayıda parşömenin yaşı belirlenebileceğini ve böylece nadir örneklerin zarar görmeden incelenebileceğini ifade etti.
King’s College London’dan emekli profesör Joan Taylor, bu sonuçların, parşömenlerin Kumran’da değil, başka yerlerde yazılmış olabileceği ihtimalini güçlendirdiğini belirtti.
Ancak Chester Üniversitesi’nden Dr. Matthew Collins, radyokarbon testinin yalnızca parşömenin yaşını belirlediğini, yazının ne zaman yazıldığına dair doğrudan bilgi vermediğini hatırlatarak, elde edilen sonuçların dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı.