Semerkant’a yakın Zeravşan Vadisi’nde yer alan Sanjar-Şah Sarayı, 8. yüzyılda Sogdiana bölgesinin politik ve kültürel merkezlerinden biriydi. Zamanında Çin’den Bizans’a uzanan ticaret ağlarının buluşma noktası olan bu bölge, şimdi arkeologların ortaya çıkardığı yeni bulgularla tarihe ışık tutuyor.
Kazılar sırasında sarayın devasa kabul salonunda yaklaşık 30 parça halinde bir duvar resmi bulundu. Birleştirilen parçalar, rahiplerin görkemli bir ateş sunağına doğru yürüyüşünü betimliyor. Bir rahip diz çökmüş şekilde tütsü sunarken, diğerinin yüzünü kapatan “padam” adı verilen maske dikkat çekiyor. Bu maske, kutsal ateşe saflık dışında bir şeyin ulaşmasını engellemek için günümüzde de Zerdüşt din adamları tarafından kullanılıyor.
Ritüel sahnesi ilk kez bir freskte görüldü
Soğdlar, İpek Yolu’nun en önemli tüccar topluluklarındandı; fakat dini ritüellerine dair doğrudan görsel kanıtlar bugüne kadar çok azdı. Kazıyı yöneten arkeologlardan Dr. Michael Shenkar, bulgunun önemini vurgulayarak, “Bu fresk, mezar taşlarının dışında Soğd rahiplerini bir ateş sunağı başında gösteren nadir örneklerden biri. Zerdüşt geleneklerinin Orta Asya’daki yerel yansımasını gözler önüne seriyor” dedi.
Kayıp uygarlığın mirası yeniden yorumlanıyor
Panjikent ve çevresi, Arap fetihlerinden sonra büyük ölçüde terk edildi. Ancak Sanjar-Şah Sarayı’nda günümüze ulaşan freskler ve ahşap oymalar, Soğdiana’nın kozmopolit dünyasını ve dini çeşitliliğini canlı biçimde yansıtıyor. Araştırmacılara göre bu keşif, yalnızca Tacikistan’ın değil, tüm İpek Yolu tarihinin yeniden yazılmasına katkı sağlayacak.