İnsan evrimindeki milyonlarca yıllık genetik değişimlerin zaman çizelgesini inceleyen bilim insanları, zeka seviyesindeki yükselmenin başladığı yaklaşık 500 bin yıl öncesinde oluşan varyantları, insanı akıl hastalıklara meyilli hale getiren mutasyonların izlediğini tespit etti.
Amsterdam’daki Nöregenomik ve Bilişsel Araştırmalar Merkezi’ndan Ilan Libedinsky, bulguların insan beyninin evriminde zekayla birlikte psikiyatrik sorunların da geldiğini düşündürdüğünü söyledi ve ekledi:
Psikiyatrik bozukluklarla ilişkili mutasyonlar, aynı zamanda zeka ile de bağlantılı genom bölgelerini kapsıyor. Yani burada bir örtüşme söz konusu. beynimizi zihinsel bozukluklara daha savunmasız hale getirmiş olabilir.
İnsan beyni üç kat büyüdü
İnsanlar, en yakın yaşayan akrabalarımız olan şempanzeler ve bonobolardan 5 milyon yıldan fazla bir süre önce ayrıldı.
O zamandan beri insan beyni üç kat büyürken, son 2 milyon yılda büyüme hızı en yüksek seviyeye ulaştı.
Fosiller, bilim insanlarına beyin boyutu ve şekli gibi değişimleri inceleme olanağı sunarken, bu beyinlerin neler yapabildiğine dair fazla bilgi veremiyor.
Ancak, son yıllarda tüm genom çapında yapılan çalışmalarda çok sayıda insanın DNA’sı incelenerek hangi mutasyonların zeka, beyin boyutu, boy ve çeşitli hastalıklarla ilişkili olduğu belirlendi.
33 bin genetik varyant incelendi
Araştırmacılar, modern insanlarda bulunan ve beyin yapısı, bilişsel yetenekler, psikiyatrik durumlar ve fiziksel özellikler gibi geniş bir yelpazedeki özelliklerle ilişkili 33 bin genetik varyantın evrimsel kökenlerini inceledi.
Araştırma, bu varyantların çoğunun yaklaşık 3 milyon ile 4 bin yıl öncesi arasında ortaya çıktığını, son 60 bin yılda ise yeni varyantlarda patlama yaşandığını gösterdi. Bu dönemde Homo Sapiens’in Afrika’dan büyük göçü gerçekleşmişti.
Zekanın zaman çizelgesi
Mantıksal problem çözme yeteneğini temsil eden akışkan zekayla ilişkili varyantlar ortalama 500 bin yıl önce ortaya çıktı.
Bu, kanserle ilişkili varyantlardan yaklaşık 90 bin yıl, metabolik işlev ve bozukluklarla ilişkili varyantlardan ise neredeyse 300 bin yıl sonraydı.
Zekayla ilişkili bu varyantları ise ortalama 475 bin yıl önce ortaya çıkan psikiyatrik sorunlarla ilişkili varyantlar takip etti.
Benzer bir eğilim yaklaşık 300 bin yıl önce tekrarlandı. Korteksin şekli üzerinde etkili olan birçok varyant ortaya çıktı.
Son 50 bin yılda ise dil yeteneğiyle ilişkili birçok varyant evrimleşti, bunları alkol bağımlılığı ve depresyonla ilişkili varyantlar takip etti.
Neandertallerle ilişkinin etkileri
Araştırma, Homo sapiens’in alkol tüketimi ve ruh hali bozukluklarıyla ilişkili bazı varyantları Neandertallerle çiftleşme olaylarından kazandığını da destekliyor.
Psikiyatrik durumlara yatkınlığı artıran varyantların evrim tarafından neden ortadan kaldırılmadığı belirsiz, ancak etkilerin nispeten küçük olabileceği ve bazı durumlarda avantaj sağlayabileceği düşünülüyor.
Max Planck Psikolinguistik Enstitüsü’nden Simon Fisher, “Bu tür çalışmalar heyecan verici çünkü bilim insanlarının insan evrimiyle ilgili uzun süredir var olan soruları gerçek verilerle test etmesine olanak tanıyor” diyor.